>
Βαθιές ανάσες ανακούφισης παίρνουν οι πολιτικές, οικονομικές και επιχειρηματικές ελίτ σε ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς λίγες ώρες ή ελάχιστες ημέρες χωρίζουν τις νέες τεχνοκρατικές κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Ιταλίας από την ανάληψη των καθηκόντων τους. Το γενικευμένο αίσθημα αισιοδοξίας – συγκρατημένης βεβαίως – για το μέλλον αποτυπώνεται στις κινήσεις των αγορών και δη στις κινήσεις των αγορών ομολόγων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα spreads του διετούς ομολόγου της ελληνικής κυβέρνησης και του ομολόγου που λήγει τον Οκτώβριο του 2022 έπεφταν σήμερα το πρωί κατά 328 και κατά 36 μονάδες βάσης αντιστοίχως. Επίσης το ευρώ εκτινάχθηκε από τα 1,3578 στα 1,3669 δολάρια σήμερα το πρωί, ενώ σαφείς ανοδικές καταγράφονται σε όλες τις ευρωπαϊκές αγορές, με τους γενικούς δείκτες σε Λονδίνο, Παρίσι και Φραγκφούρτη να ενισχύονται περίπου 1%.
Η αίσθηση ότι εν τέλει, έστω και τη δωδεκάτη ώρα, το νερό θα μπει στ’ αυλάκι και ότι η διεθνής κοινότητα δεν θα αφήσει την παγκόσμια οικονομία να ξαναβυθιστεί στο τέλμα της ύφεσης ενισχύεται από το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από την απέναντι ακτή του Ατλαντικού για τα τεκταινόμενα στην Ευρώπη και ειδικότερα για τις προσπάθειες υπέρβασης της κρίσης χρέους. Διότι η ευρωπαϊκή οικονομία – όπως μόλις χθες επιβεβαιώθηκε από την φθινοπωρινή οικονομική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – έχει εξελιχθεί πλέον σε αδύναμο κρίκο της παγκόσμιας οικονομίας. Ο αρμόδιος για Οικονομικές και Νομισματικές υποθέσεις επίτροπος της ΕΕ Ολι Ρεν προειδοποίησε ευθέως ότι η ευρωζώνη βρίσκεται στο κατώφλι μιας νέας ύφεσης.
Οι ξεχωριστές τηλεφωνικές συζητήσεις που είχε χθες ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα με το γάλλο ομόλογό του Νικολά Σαρκοζί και τη γερμανίδα καγκελάριοΑνγκελα Μέρκελ για την ευρωπαϊκή κρίση χρέους, η έκκληση του αμερικανού υπουργού Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ προς τις οικονομίες της Ασίας και του Ειρηνικού να «βάλουν πλάτη» για την στήριξη της παγκόσμιας οικονομίας (μέσω και της αγοράς περισσοτέρων ομολόγων του EFSF άραγε;) αλλά και την πρώτη επίσκεψή της στην Ιαπωνία που πραγματοποιεί ως επικεφαλής του ΔΝΤ η Κριστίν Λαγκάρντ δείχνουν ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια προσπάθεια των ΗΠΑ για μια συντονισμένη διεθνή κινητοποίηση προκειμένου να «μαζευτούν τα νερά».
Η αλήθεια είναι ότι διαθέτει και η Ευρώπη βεβαίως τις άμυνές της. Τις οποίες προσπαθεί να ενισχύσει, παρά τα κατά καιρούς πισωγυρίσματα – διότι η χθεσινή εμπλοκή στην προσπάθεια επίσπευσης της λειτουργίας του μόνιμου μηχανισμού διάσωσης της ευρωζώνης (του περίφημου ESM) λόγω γαλλογερμανικών διαφωνιών για τη συμμετοχή τραπεζών σε μελλοντικά «κουρέματα» δημοσίων χρεών, αποτελεί το δίχως άλλο ένα πισωγύρισμα.
Η ενίσχυση των ευρωπαϊκών γραμμών άμυνας έναντι των κρίσεων, της σημερινής και των επόμενων, αποτελεί προτεραιότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Και η συζήτηση για την αναβάθμιση των ευρωπαϊκών θεσμών προστασίας από τις κρίσεις μόλις τώρα ξεκινά. Δεν είναι τυχαίο ότι στο τραπέζι έχει «πέσει», επιτέλους, και η ιδέα ενίσχυσης και αλλαγής της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ώστε να αρχίσει να προσομοιάζει με τις Κεντρικές Τράπεζες των άλλων μεγάλων οικονομικών πόλων του πλανήτη και δη με την αμερικανική Fed σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες στήριξης των οικονομιών που διαθέτει.
Βεβαίως η Ευρώπη πόρρω απέχει από την ομοσπονδιοποίηση. Αλλά η ανάγκη ουσιαστικότερης παρέμβασης στις αγορές – μέσω της δυνατότητας για αγορά κρατικών ομολόγων στην πρωτογενή αγορά, φερ’ ειπείν και βεβαίως μέσω της έκδοσης ευρωομολόγων στο μέλλον – προϋποθέτει μια στενότερη οικονομική συνεργασία των κρατών-μελών της ευρωζώνης. Προϋποθέτει την έναρξη μιας πορείας προς μια ενιαία οικονομική διακυβέρνηση στη ζώνη του ευρώ.
Και μέχρι να συμβούν όλα αυτά, ωστόσο, πράγμα που απαιτεί δράσεις και βεβαίως χρόνο (και ο χρόνος δράσης στην Ευρώπη κυλά, ως γνωστόν, απελπιστικά αργά), μπορούν να αναληφθούν άλλες πρωτοβουλίες, όπως οι «συστηματικές και άνευ ορίων» αγορές ιταλικών και άλλων κυβερνητικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Την πρόταση αυτή διατυπώνει με συνέντευξή του στο Bloomberg που έδωσε ο πρόεδρος της ΠορτογαλίαςΑνιμπαλ Καβάκο Σίλβα.
«Η ΕΚΤ έχει το ρόλο του πιστωτή της ύστατης ανάγκης στην ευρωζώνη. Υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να αυξήσει τις παρεμβάσεις της και να αναβαθμίσει την αποστολή της, που την πρώτη δωδεκαετία της λειτουργίας της περιοριζόταν στη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Οι ηγέτες των κυβερνήσεων έχουν αποδείξει ότι δεν μπορούν να κινηθούν με ταχύτητα για να βρουν λύσεις. Είναι χρέος της ΕΚΤ να προχωρήσει μπροστά, να ξεπεράσει την στενή έννοια της αποστολής της», δήλωσε από τη Νέα Υόρκη, την οποία επισκέπτεται, ο πορτογάλος πρόεδρος.
Αλλά και ο ολλανδός τραπεζίτης, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ Κλάας Κνοτ, επισήμανε σε χθεσινές δηλώσεις του ότι «η Κεντρική Τράπεζα πρέπει να κάνει πολλά περισσότερα για να περιοριστεί η κρίση χρέους που ταλανίζει τις 17 χώρες του ευρώ». Η δήλωση του Κνοτ έγινε λίγες ημέρες αφότου ο Πρόεδρος της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας (Bundesbank) Γενς Βάιντμαν είχε επαναλάβει τις θέσεις της Φραγκφούρτης ότι «η ΕΚΤ δεν είναι νόμιμο να προχωρεί σε αγορές ομολόγων για να στηρίζει τα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη».
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο αντίλογος του Κνοτ προσλαμβάνει μείζονα σημασία εκ του γεγονότος ότι δεν έγινε από έναν Ισπανό τραπεζίτη. Ούτε από έναν Πορτογάλο, ούτε από έναν Ιταλό, ούτε καν από ένα Γάλλο. Ο Κλάας Κνοτ είναι ολλανδός, θα περίμενε δηλαδή να είναι απολύτως ταυτισμένος με τις θέσεις και τη «φιλοσοφία» της Bundesbank αναφορικά με το ρόλο της ΕΚΤ.
Εν πάση περιπτώσει, η εντυπωσιακή πρεμιέρα του («γερμανόστροφου» βεβαίως) ιταλού τραπεζίτη Μάριο Μόντι στην ηγεσία της Ευρωτράπεζας (η ανέλπιστη μείωση των επιτοκίων του ευρώ που τόσο λύπησε το μυθικό… προφήτη των αγορών Νουριέλ Ρουμπινί, ο οποίος μόλις στις 17 Οκτωβρίου είχε προβλέψει αύξηση των ευρωεπιτοκίων) προοιωνίζεται ίσως έναν πιο ενεργό ρόλο για την ΕΚΤ.
Τον δικαιούται η Ευρώπη, η οποία ούτως ή άλλως υιοθετεί μια πιο «τεχνοκρατική αντίληψη» σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της κρίσης – υπό την έννοια ότι τεχνοκράτες καλούνται να διαδραματίσουν προσωρινά πολιτικό ρόλο. Για την εξέλιξη αυτή πανηγύρισε, άλλωστε, σήμερα ένα εμβληματικό «γεράκι» της ΕΚΤ, ο γερμανός τραπεζίτηςΓιούργκεν Σταρκ.
«Ο διορισμός του Λουκά Παπαδήμου ως πρωθυπουργού της Ελλάδας και η προοπτική διορισμού του Μάριο Μόντι στην Ιταλία ισοδυναμούν με χαστούκι στο πρόσωπο των ανίκανων πολιτικών τάξεων στις χώρες αυτές», δήλωσε ο Σταρκ, προσδιορίζοντας ταυτόχρονα και το στοίχημα αξιοπιστίας που καλούνται να κερδίσουν τα επόμενα χρόνια η πολιτική και οι πολιτικοί σε Ελλάδα και Ιταλία.